Święta Agnieszka
Informacje o życiu i męczeństwie Agnieszki są liczne i często sprzeczne, ale odwołują się do tekstów starożytnych, przede wszystkim do pieśni wyrytej na płycie nagrobnej, ułożonej przez papieża Damazego, zmarłego w 384 r., przytaczającej źródło ustne. Według Damazego Agnieszka spłonęła na stosie z odwagą i zakrywając sobie nagie ciało włosami.
Niezłomna odwaga Agnieszki, bardzo młodej, a już dojrzałej w wierze, jest sławione przez św. Ambrożego w De virginibus, w hymnie Agnes beatae virginis i w liście do Symplicjana, gdzie łączy on ją z Teklą i Pelagią, które szły na męczeństwo jak na ucztę. Ambroży, opierając się na tradycjach ustnych, mówi o przymusie oddania czci bogom pogańskim oraz o tyranie, który chciał ją za żonę. Agnieszka wolała wybrać męczeństwo i została przebita mieczem.
Hiszpański poeta chrześcijański Prudencjusz sławi Agnieszkę w XIV hymnie Peristephanonu (405), wprowadzając nowy element: wystawienie jej w domu publicznym. Klienci nie śmieli patrzeć na niezłomną dziewicę za wyjątkiem pewnego młodzieńca. Jednak nie zdołał jej po siąść z powodu pioruna rzuconego przez anioła, który go oślepił. Śmierć – według Prudencjusza – nastąpiła przez ścięcie. Istnieją ponadto dwie Passiones (opisy męczeństwa): jedna łacińska z V w., która prawdopodobnie była odczytywana podczas święta Agnieszki i według której oprawcą był prefekt Rzymu, ojciec odrzuconego pretendenta do jej ręki; tutaj wspomina się o przymusowym obnażeniu, geście zakrycia swej nagości i wysłaniu Agnieszki do domu publicznego. W Passio greckiej, również z V w., Agnieszka jest natomiast dorosłą kobietą, dzięki której wiele matron poznaje Chrystusa. Zostaje jednak oskarżona i zaciągnięta do domu publicznego. Wychodzi jednak z niego bez uszczerbku, a następnie ponosi męczeństwo.
Kiedy weryfikujemy różne źródła, wyłania się kilka danych: Agnieszka pochodzi z rzymskiej i chrześcijańskiej rodziny – być może patrycjuszowskiej, ale według niektórych jest córką wyzwoleńców – i jako młodziutka dziewczyna poświęca się Bogu. W wieku 12 lat, w czasie prześladowań za Dioklecjana, kiedy wielu chrześcijan odstępowało od wiary, ona dochowała wierności Chrystusowi. Syn prefekta Rzymu był nią oczarowany, ale kiedy został odrzucony, doniósł na nią do władz. Być może sam prefekt polecił ją wystawić nagą na miejscu dla publicznych prostytutek w cyrku Agonale, dziś krypcie św. Agnieszki przy Piazza Navona.
Została wrzucona do ognia, lecz płomienie rozdzieliły się, nie wyrządzając jej szkody, zaś włosy odrosły jej tak długie, że mogła zakryć nimi nagie ciało. W końcu mieczem przebito jej szyję, tak jak zabijało się baranki. Również dlatego w ikonografii jest przedstawiana często z barankiem, symbolem niewinności i ofiary. Męczeństwo Agnieszki jest umieszczane przez jednych między 249 a 251 r., w czasach prześladowania zarządzonego przez Decjusza, natomiast inni sytuują je w 304 r., w czasie ostatniego wielkiego prześladowania za panowania cesarza Dioklecjana.
Po jej śmierci ciało zostało pochowane w katakumbach przy Via Nomentana, dziś znanych pod jej imieniem. Tutaj księżniczka Konstantyna, córka cesarza Konstantyna, poleciła zbudować kolegiatę z mauzoleum Agnieszki. Papież Honoriusz I w VII w. kazał wznieść następnie obszerną, budzącą podziw bazylikę z podwójnym rzędem kolumn, ubogaconą jesz cze cyklem fresków opowiadającym o jej męczeństwie (zniszczonym w czasie późniejszych przeróbek). Bazylika była wielokrotnie ozdabiana między XVI a XVIII w., a w połowie XIX w. została odnowiona przez Piusa IX.
Kult św. Agnieszki jest już obecny w Rzymie w pierwszej połowie IV w., skoncentrowany na młodym wieku męczennicy i na przykładzie męstwa w okresie, w którym wielu porzucało chrześcijaństwo. Samo imię Agnieszka, o greckim rdzeniu w przymiotniku hagnos = czysty, nieskalany, łączy się przede wszystkim z łacińskim terminem agnus (baranek) o wydźwięku biblijnym, lecz także z odniesieniem symbolicznym: Agnieszka, która odniosła zwycięstwo dzięki krwi Baranka, dopełniła w sobie zaślubin mistycznych, jakie Baranek zawiera z Kościołem, swoją oblubienicą.
W Rzymie istniał w pierwszych latach VIII w. klasztor i oratorium św. Agnieszki ad duo Furna, natomiast najsłynniejszy kościół św. Agnieszki przy Piazza Navona, na miejscu męczeństwa, również cytowany w połowie VIII stulecia, został odnowiony i ponownie konsekrowany przez Kaliksta II w 1123 r., a następnie odbudowany w XVII w.
W IX w. ciało męczennicy, czczone w sarkofagu w krypcie bazyliki przy Via Nomentana, zostało pozbawione głowy, przeniesionej do Sancta Sanctorum Pałacu Laterańskiego. Przy tej okazji z Cmentarza Większego musiały zostać dołączone szczątki św. Emerencjany, którą Passio Agnieszki definiuje jako katechumenkę i mleczną siostrę, ukamienowaną tego samego dnia, gdy odbywał się pogrzeb Agnieszki.
21 stycznia 1621 r. ciało świętej zostało złożone razem ze szczątkami Emerencjany w srebrnej trumnie pod głównym ołtarzem bazyliki przy Via Nomentana. Szczególna relikwia gło wy, którą badanie medyczne z 1903 r. przypisuje młodej dziewczynie w wieku 11-12 lat, z woli Piusa X została umieszczona w relikwiarzu w kaplicy Doria Pamphily w kościele przy Piazza Navona. Wspomina się tak że o relikwiarzu z ramieniem świętej w zakrystii bazyliki św. Piotra w Oko wach.
Kult Agnieszki był szeroko rozpowszechniony już we wczesnym średniowieczu, potwierdzony obecnością kościołów jej poświęconych oraz przedstawianiem jej postaci w orszakach męczenników i świętych. Agnieszkę sławiono w ciągu wieków na cyklach fresków i bardzo często jej męczeństwo stanowiło temat świętych wizerunków. Według starożytnego zwyczaju w bazylice przy Via Nomentana każdego roku w dniu 21 stycznia błogosławi się dwa baranki wyhodowane przez zakonnice. Z ich wełny benedyktynki z klasztoru św. Cecylii tkają święte paliusze, białe stuły patriarchów i metropolitów katolickich, które są poświęcane przez papieża wieczorem 28 czerwca na grobie św. Piotra.
Agnieszka, patronka młodzieży, jest opiekunką czystości, ogrodników, sadowników. Ponadto opiekuje się zakonem trynitarzy, ponieważ 28 stycznia 1193 r., w oktawę męczeństwa św. Agnieszki (kiedy według tradycji jej rodzice udali się na jej grób, a Agnieszka ukazała się im z barankiem na ręku, symbolem Chrystusa), św. Jan z Mathy miał widzenie Chrystusa w geście wymiany niewolników chrześcijańskich i muzułmańskich, a następnie otrzymał natchnienie do założenia zakonu, który zajmowałby się wykupem więźniów. Agnieszka jest także patronką rodu Viscontich, władców Mediolanu.
Święty Epifaniusz z Pawii
„Współmieszkańcy podziwiali go za pobożność i łagodność, a w 466 r. ustanowili go biskupem Pawii, dawnego Ticinum”. Tak pisze biograf świętego, Enodiusz, który będzie jego następcą na stolicy biskupiej. Epifaniusz otrzymał dobre wykształcenie, szybko ucząc się także greckiego i rzymskiego systemu stenografii. Mówi się o nim, że był łagodny i uczony, ale zostaje biskupem w okresie wielkiego okrucieństwa. Rozpada się właśnie Cesarstwo Rzymskie Zachodu z władcami zdanymi na łaskę generałów. Jeden z nich, Niemiec Rycymer, dowódca wojska, mianuje i likwiduje trzech kolejnych cesarzy, a potem kłóci się z czwartym, Antemiuszem, ojcem swojej żony.
Z historii rzymskiej Pawła Diakona dowiadujemy się, że rozdźwięki między Antemiuszem a Rycymerem zostały w pierwszym momencie załagodzone ,,dzięki interwencji Epifaniusza, biskupa Pawii i człowieka wielkiej świętości”. Taki jest jego początek w roli rozjemcy. Ale po kój nie trwa długo. Rycymer, rzeczywisty władca państwa ze swymi germańskimi wojskami, każe podciąć gardło własnemu teściowi i cesarzowi.
Po upadku Cesarstwa Zachodniego i rozpadzie również porządku prawnego większość Italii staje się ziemią bezprawia i głodu. Nie zbiera się plonów, bo zaprzestano zasiewów, gdyż nic już nie broni własności, pracy i samego życia wobec rozkładu wszystkich władz cywilnych. Na tej pustyni wyłaniają się jednak nowi ludzie: biskupi dający wyraz skargom porzuconej ludności. Tak czyni Epifaniusz, często u boku Wawrzyńca, biskupa Mediolanu. Kiedy Teo écryk pokonuje Odoakra i zostaje panem Italii, biskup Pawii udaje się do niego ze skarga mi ludu. Prosi go przede wszystkim o przywrócenie obowiązywania rzymskiego porządku prawnego, aby życie mogło się odrodzić, a egzystencja stała się znośniejsza. Można powiedzieć, że zachęty Epifaniusza są pierwszym zalążkiem przyszłej polityki Teodoryka, opartej na gotyckim potencjale wojskowym oraz na sprawdzonych rzymskich zasadach rządzenia.
W czasie walki między Odoakrem a Teodorykiem piemonckie, liguryjskie i lombardzkie wioski były obiektem krwawych najazdów Burgundów z Francji. Pociągały one za sobą także grabieże miast i tragiczne polowanie na ludzi, wywożonych jako niewolnicy wraz z łupami.
Po konflikcie Teodoryk posyła do Francji dwóch biskupów, Epifaniusza z Pawii i Wiktora z Turynu, aby sprowadzić jeńców do Włoch. Misja kończy się sukcesem: 6 tysięcy ludzi zostaje darmo oswobodzonych, ale za innych żąda się okupu w złocie. Powód: walczyli przeciwko Burgundom w czasie najazdu. Wzmiankę o tym podaje naoczny świadek, Enodiusz, obecny we Francji u boku Epifaniusza. Parę słów, które pozwalają uświadomić sobie, co działo się w czasie grabieży. Wieśniacy desperacko się bronili, próbując za pomocą swoich wiejskich narzędzi przeciwstawić się długim mieczom wprawionych w bojach łupieżców.
A wspomina się o tym ku czci biskupa Epifaniusza: powrót deportowanych w wielkiej liczbie. Zwycięstwo pobożności i łagodności.
Najnowsze komentarze