Judasz

Antoni Cygan

• 2012
• 110 x 90 cm
• własność prywatna

Wtedy jeden z Dwunastu, imieniem Judasz Iskariota, udał się do arcykapłanów i rzekł: «Co chcecie mi dać, a ja wam Go wydam». A oni wyznaczyli mu trzydzieści srebrników. Odtąd szukał sposobności, żeby Go wydać. 

Mt 26,14-16

   Judasz był jednym z dwunastu najbliższych uczniów Chrystusa, powołanych przez niego osobiście, pełnoprawnym apostołem, który tak jak pozostali działał w imię Jezusa – posiadał moc uzdrawiania i wypędzania z ludzi złych duchów i dostąpił przywileju spożywania Ciała Bożego. Judaszowi powierzono opiekę nad pieniędzmi, co dobitnie świadczy o tym, że darzono go zaufaniem. Za moment, w którym Judasz powziął myśl o wydaniu Jezusa, Mateusz i Marek przyjęli namaszczenie Jezusa w Betanii, kiedy kobieta, ku oburzeniu uczniów, wylała na głowę ich nauczyciela flakonik olejku nardowego (Mt 26,14; Mk 14,10). Zaraz po tym wydarzeniu obaj ewangeliści mówią o udaniu się Judasza do kapłanów. Mateusz jako jedyny wymienia cenę zdrady – trzydzieści srebrników, czyli tyle, ile według ówczesnego prawodawstwa kosztował niewolnik.
Motyw wręczenia Judaszowi zapłaty stanowi główny temat obrazu Antoniego Cygana. Znajdujemy się we wnętrzu z arkadowym portykiem, otwierającym się na świetlistą przestrzeń, i stajemy się świadkami transakcji. Judasz – nagi, wychudzony mężczyzna okryty tylko płaszczem zsuwającym się z ramion – przyjmuje zapłatę z rąk kobiety w czerni. Trudno stwierdzić, kim jest tajemnicza kobieca postać, której próżno szukać w tradycyjnej, siłą rzeczy zmaskulinizowanej ikonografii zdrady Judasza. Kobieta przechyla naczynie wypełnione srebrnikami i pomaga Judaszowi je przesypać. Judasz nie widzi niczego poza nimi. Wpatrując się w pieniądze i na nich skupia całą uwagę. Za jego plecami pojawiają się dziwne, nierealne postacie o ludzkich kształtach – arcykapłani, czy szatani, nieodstępujący Judasza i pilnujący, by dopełnił dzieła.

Biblia w malarstwie polskim, wyd. Dragon. str. 220-221