Opłakiwanie z Chomranic

utworzone przez | kw. 9, 2019 | Czytelnia

  • ok. 1440
  • tempera na desce
  • Muzeum Diecezjalne w Tarnowie

Potem Józef z Arymatei, który był uczniem Jezusa, lecz ukrytym z obawy przed Żydami, poprosił Piłata, aby mógł zabrać ciało Jezusa. A Piłat zezwolił. Poszedł więc i zabrał Jego ciało. Przybył również i Nikodem, ten, który po raz pierwszy przyszedł do Jezusa w nocy, i przyniósł około stu funtów mieszaniny mirry i aloesu.

J 19,38-39

Na najwcześniejszych wyobrażeniach zdjęcia z krzyża pojawia się Józef z Arymatei, często wykonujący tę czynność wespół z Nikodemem. Od X wieku przedstawienia były stopniowo wzbogacane o kolejne postacie – Marię Magdalenę i Marię, matkę Jakuba. Sztuka nowożytna wykreowała bardzo rozbudowane sceny, w których liczba asystujących przy zdejmowaniu z krzyża jest powiększona także o anonimowych pachołków i sługi.
Opłakiwanie z Chomranic to jedno z najsłynniejszych dzieł polskiej sztuki średniowiecznej. Obraz ukazuje rozbudowaną scenę zdjęcia z krzyża. Anonimowy artysta przedstawił szersze niż w poprzednich scenach ujęcie Kalwarii – pusty krzyż Chrystusa otaczają krzyże z ciałami Dyzmy (po prawicy Chrystusa) i Gestasa. Uważny obserwator na nogach złoczyńców dostrzeże krwawe ślady – znak wspomnianego przez Jana łamania goleni (J 19,33).
Martwy Chrystus leży na białym całunie trzymanym przez Józefa z Arymatei i Nikodema. Smukła, blade ciało poza raną w boku nie nosi śladów męki. Klęczy nad nim Maryja, a w jej pozie trudno doszukać się emocji matki uczestniczącej  w ostatniej posłudze przy zmarłym dziecku. Maryja trwa w modlitwie i – tak jak kiedyś w Betlejem – medytuje, doświadczając tajemnicy życia i śmierci Syna Bożego. Poprzez wspólną dla Matki Bożej i Chrystusa kolorystykę szat, a nawet układ kompozycyjny obrazu, w którego centrum, na osi krzyża, znajduje się właśnie Maryja, artysta odniósł się do idei compossio Mariae – współodczuwania, współcierpienia Maryi i jej duchowego zjednoczenia z Jezusem.
Tuż przy Maryi stoi Maria Kleofasowa, w czarnej szacie i w białym zawoju na głowie. Po lewej widzimy Marię Magdalenę trzymającą naczynie z wonnościami i zwracającą się w stronę Jana Apostoła.
Tło wypełnia ornament z motywem winorośli – rozwiązanie zastępujące popularne złote tło, które choć stopniowo wypierane przez pejzaż, ciągle jeszcze było obecne w polskiej sztuce okresu późnego średniowiecza.

Biblia w malarstwie polskim, wyd. Dragon. str. 264-265