Oremus – październik 2024

Nasza okładka

MADONNA W OGRODZIE RÓŻANYM Stefan Lochner (ok. 1400-1451)

Prezentowany na okładce późnogotycki obraz ukazujący Maryję z Dzieciątkiem w ogrodzie różanym jest nasycony symboliką, która wykształciła się w średniowieczu, a odwołuje się do obrazów biblijnych. Jak czytamy w Księdze Rodzaju: „A zasadziwszy ogród w Edenie na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka” (Rdz 2,8). Stąd powstało wyobrażenie raju jako ogrodu, pełnego pięknych i owocodajnych roślin. Na skutek grzechu pierworodnego człowiek został wygnany z raju, który stał się od tej pory dla niego „ogrodem zamkniętym”. Dopiero przy końcu czasu Chrystus otworzy jego bramy, by wprowadzić zbawionych. W średniowieczu w klasztorach tworzono otoczone murem niewielkie ogrody jako miejsca kontemplacji. Sadzono w nich zioła, pachnące kwiaty, zwłaszcza lilie i róże jako symbole Maryi, oraz pojedyncze drzewa. W ikonografii średniowiecznej wykształcił się motyw ogrodu zamkniętego – hortus conclusus – który symbolizuje oddzielenie sacrum od profanum, miejsca spotkania z Bogiem od grzesznego świata, a jednocześnie wskazuje na samą Najświętszą Maryję Pannę jako wolną od wszelkiego grzechu dziewiczą Oblubienicę: „Ogrodem zamkniętym jesteś, siostro ma, oblubienico” (Pnp 4,12). W ten sposób połączono ideę rajskiego ogrodu z czystością Maryi i dziewiczym poczęciem Syna Bożego.

Hortus conclusus był częstym tłem przedstawień Maryi, a zwłaszcza sceny zwiastowania. Czasem wyobrażano go szczegółowo, czasem zaznaczano jedynie przez fragment muru i kilka kwiatów. Takie uproszczone wyobrażenie widać na prezentowanym obrazie. Oto Maryja, ukazana w typie Madonny pokornej, siedzi na poduszce leżącej na trawie. Zza niskiego murku wyrastają białe lilie, symbolizujące czystość, oraz symetrycznie rozpięte na pergoli kwitnące pędy róż. Róża, królowa kwiatów, podkreśla piękno i godność Maryi, którą w Litanii loretańskiej nazywamy Różą duchowną, Ze względu na piękny zapach, który unosi się niczym woń kadzidła, róża jest także symbolem modlitwy. Maryja odziana jest w błękitne szaty ozdobione na piersi medalionem z wizerunkiem mitycznego jednorożca, którego wedle przedchrześcijańskiej tradycji pochwycić mogła jedynie dziewica. W ikonografii chrześcijańskiej symbolizował on Chrystusa. Matka trzyma na kolanach Dzieciątko, które spogląda w bok, ku aniołkom podającym Mu owoce. W rączce trzyma małe jabłko – oto nowy Adam odkupi grzech starego. Matkę i Dziecko otaczają małe postacie grających i modlących się aniołów. Dwa z nich, niewidoczne na prezentowanym fragmencie obrazu, podtrzymują u góry kotarę. która stanowi jego obramowanie, dodatkowo podkreślające oddzielenie od świata. Ponad Maryją znajduje się ukazany w półpostací Bóg Ojciec z Duchem Świętym w postaci gołębicy, przez co obraz zyskuje charakter trynitarny.
Jasne, zamyślone oblicze Maryi ze spuszczonymi oczami jest delikatnie modelowane w sposób typowy dla stylu międzynarodowego gotyku, dążącego do idealizacji postaci. Czyste barwy szat, złote tło i wycyzelowane szczegóły czynią obraz odświętnym. Spokoju emanującego z Maryi i Jezusa nie zakłócają muzyka i ruch towarzyszących Im aniołów. Wszystko łączy się w idealnej harmonii zamkniętego ogrodu – miejsca kontemplacji i rozkwitu życia.

Liturgiczne ABC

CHRZEŚCIJAŃSTWO TRADYCJI ZARYS HISTORII WSCHODNIOSYRYJSKIEJ

Tradycja wschodniosyryjska jest reprezentowana przez trzy Kościoły, będące spadkobiercami dawnego Kościoła Wschodu. Pierwszy to Asyryjski Kościół Wschodu, nazywany „nestoriańskim” z powodu nieprzyjęcia uchwał Soboru Efeskiego (431), choć sam siebie nigdy nie określał tym mianem. Liczy ok. 400 tys. wiernych żyjących w krajach Bliskiego Wschodu oraz w diasporze w Europie, Ameryce Północnej i Oceanii. Siedzibą patriarchy-katolikosa jest Ibril (płn. Irak). Drugi to Kościół Chaldejski mający (od 1552) unię z Rzymem, z siedzibą patriarchy w Bagdadzie, liczący ok. pół mln wiernych żyjących także na Bliskim Wschodzie i w diasporze. Trzeci z kolei to Kościół Syromalabarski w Indiach, szczycący się pochodzeniem od św. Tomasza Apostoła i mający od XVI wieku unię z Rzymem. Od XVI do XIX wieku poddawany był latynizacji przez zachodnich misjonarzy. Liczy ok. 4,3 mln wiernych, z czego ok. 2,3 mln mieszka w Indiach, reszta w Wielkiej Brytanii. USA, Kanadzie i Australii.
Wierni Kościołów Asyryjskiego i Chaldejskiego są potomkami ludów semickich zamieszkujących Bliski Wschód w czasach apostolskich. W starożytności chrześcijaństwo tradycji wschodniosyryjskiej rozwijało się bardzo prężnie na wschód od Antiochii syryjskiej, również poza granicami ówczesnego cesarstwa rzymskiego. Zachowało silny koloryt semicki, nie uległo hellenizacji, dlatego jeszcze w starożytności narastało poczucie odrębności wobec głównego nurtu kościelnego związanego ze światem grecko-rzymskim. Nieprzyjęcie uchwał Soboru Efeskiego potępiających poglądy patriarchy Konstantynopola Nestoriusza na temat rozumienia dwóch natur w Chrystusie. było zarówno konsekwencją już istniejącego poczucia odrębności, jak i czynnikiem ją sankcjonującym. Głównym ośrodkiem życia kościelnego i siedzibą patriarchy-katolikosa Kościoła Wschodu stała się leżąca w Persji Seleucja-Ktezyfon. Po podbiciu Persji przez Arabów i ustanowieniu kalifatu wschodniosyryjscy chrześcijanie żyli swobodnie, nie mogli tylko nawracać na chrześcijaństwo muzułmanów Prowadzili działalność misyjną na zewnątrz, na obszarach Azji Centralnej, w Chinach i Mongolii. W XIII wieku w strukturze Kościoła Wschodu było ponad 20 metropolii, a ówczesną liczbę wiernych szacuje się na ok. 12 mln. ok. 25% wszystkich chrześcijan. Od końca XIII wieku nastąpił okres upadku na skutek zmiany polityki władz na represyjną wobec chrześcijan. Ogromnym ciosem był najazd mongolskiego wodza Timura (1336-1405), dokonującego eksterminacji całych społeczności i fanatycznie zwalczającego chrześcijan. Gwałtowne prześladowania wybuchają aż do czasów obecnych. W czasie I wojny światowej doszło do rzezi Asyryjczyków porównywalnej z rzezią Ormian. Z powodu zagrożeń siedziba katolikosa w latach 1933-2015 znajdowała się na emigracji w USA. Najnowsza fala prześladowań wybuchła po wojnach w Zatoce Perskiej i obaleniu irackiego dyktatora Saddama Husajna. Kościół Asyryjski prowadzi dialog doktrynalny z Kościołem rzymskokatolickim. W 1994 roku papież Jan Paweł II i katolikos Mar Dinkha IV podpisali wspólną deklarację chrystologiczną, z której wynika, że rozdzielenie Kościołów w historii było skutkiem bardziej odrębności kulturowych niż faktycznych różnic w wierze.

Pytania i odpowiedzi

Jak rozumieć to, że Msza święta odprawiana jest w pewnej intencji, np. za zmarłego N.?

W Katechizmie Kościoła Katolickiego podkreśla się, że Eucharystia jest pamiątką Paschy Chrystusa, aktualizacją i ofiarowaniem sakramentalnym Jego jedynej ofiary w liturgii Kościoła, który jest Jego Ciałem” (1362). Podczas Ostatniej Wieczerzy uczniowie otrzymali polecenie: „Czyńcie to na moją pamiątkę!” (1 Kor 11,24). Wypełnianie przez Kościół tego zobowiązania stanowi źródło i szczyt chrześcijańskiego życia. Eucharystia jest dziękczynieniem Ojcu i uwielbieniem Go, pamiątką ofiary Chrystusa i Jego Ciała, obecnością Chrystusa mocą Jego słowa i Jego Ducha (KKK 1356-1358).
Kościół, Ciało Chrystusa, uczestniczy w ofierze swojej Głowy. Wierni swoje uwielbienie, cierpienia, modlitwy a także pracę zarówno łączą, jak i współofiarują w liturgii z życiem, uwielbieniem, cierpieniami, modlitwami i pracą Chrystusa oraz z Jego całkowitym ofiarowaniem się Ojcu. Oznacza to, że cały Kościół jest zjednoczony z ofiarą i wstawiennictwem Chrystusa (KKK 1368-1369). Dlatego w Wielki Piątek w modlitwie powszechnej modlimy się za wszystkie stany Kościoła, za Żydów, wierzących i niewierzących w Boga, za rządzących państwami oraz w różnorodnych codziennych ludzkich potrzebach. Oznacza to, że owoce ofiary Mszy świętej, tak jak uobecniana w niej ofiara krzyża, dotyczą każdego człowieka w każdym pokoleniu, a także dusz czyśćcowych.
Zbawcze pośrednictwo Kościoła wyrażane przez sprawowanie Mszy świętej w konkretnej intencji oznacza błaganie czy dziękczynienie zanoszone z wiarą w wyjątkową skuteczność celebracji Eucharystii uobecniającej misterium paschalne Chrystusa – jedynego pośrednika między Bogiem a ludźmi (KKK 480.618).
Zgodnie z tradycją Kościoła w owocach ofiary Mszy świętej uczestniczą jej przewodniczący, cały Kościół oraz osoba, w której intencji jest ona sprawowana. Mogą to być intencje dziękczynne, czyniące zadość lub błagalne.
O łaski związane ze sprawowaniem i z uczestnictwem we Mszy świętej można prosić dla każdego człowieka żyjącego lub zmarłego. Chrześcijanin, oczywiście, powinien modlić się w intencjach moralnie godziwych. Ich ogłaszanie nie powinno mieć charakteru piętnującego, raniącego lub stygmatyzującego kogokolwiek, ale ma wyrażać pełną miłości troskę o człowieka.
Istnieje w Kościele praktyka, iż wierni w celu uzyskania różnych łask proszą o sprawowanie Mszy świętej. Osoby wyrażające taką wolę powinny starać się uczestniczyć w tej Eucharystii. Dotyczy to także tych, w intencji których jest ona sprawowana. Uznaje się, że nieobecność tych osób nie zamyka ich na te łaski, jednak uczestnictwo w liturgii pogłębia ich owocowanie. Owoce uczestnictwa w Ofierze eucharystycznej są dobrem całego Kościoła, ale w określonych poszczególnych intencjach nie pojawiają się automatycznie, lecz zależą od zjednoczenia wiernych z Bogiem przez wiarę, nadzieję i miłość. Celebrowanie Eucharystii w konkretnej intencji oznacza zatem ofiarowanie przez całe zgromadzenie – przewodniczącego i zebrany lud – jej owoców duchowych. Byłoby dobrze tak to właśnie formułować w komentarzach czy we wprowadzeniach do Mszy świętej.

OREMUS Teksty liturgii Mszy świętej na każdy dzień. (rok B/II, październik 2024, Rok 30. nr 10 (336) Wydawnictwo Promic, str. 214-221