Pasja

• po 1480
• tempera na desce, 274 x 221 cm
• kościół św. Jakuba w Toruniu

Obraz przedstawia Pasję ujętą w dwadzieścia dwie sceny, wraz z zamykającymi cykl zmartwychwstaniem i wniebowstąpieniem. Wydarzenia, choć rozegrały się w różnym czasie, zostały przedstawione na wspólnej płaszczyźnie rozległego pejzażu Jerozolimy. Cykl rozpoczyna wjazd Chrystusa do Jerozolimy, a zamyka scena wniebowstąpienia ukazana między Ogrodem Oliwnym a Golgotą, u góry kompozycji. Tego typu przedstawienia, określane często jako panoramy pasyjne, stanowiły jeden ze średniowiecznych sposobów obrazowania Męki Pańskiej.
Pasja Chrystusa rozgrywa się podczas zwykłego dnia, wśród scen z powszedniego życia średniowiecznego miasta. pomiędzy jej kolejnymi etapami możemy dostrzec oracza z wołami, pasterzy, scenę polowania, wytworną damę w ogrodzie, kobiety niosące dzban, mężczyznę w łódce czy żebraka z psem. Rozplanowanie poszczególnych scen jest dość charakterystyczne. Stanowią one odrębne kompozycje, niektóre nieco bardziej rozbudowane. szczegółowo opracowano na przykład scenę niesienia krzyża, wzbogaconą o rozmaite postacie, takie jak płaczki i żałobników podążających za Chrystusem wraz z orszakiem żołnierzy i oprawców. W tłumie dostrzec można Weronikę z odbiciem twarzy Jezusa na chuście, a tuż przy krzyżu Szymona z Cyreny. Podobnie ukrzyżowanie – z postaciami dobrego i złego łotra, z tłumem oprawców u stóp krzyża i opłakującą syna matką Bożą – zajmuje znaczący fragment kompozycji.
Jerozolima z toruńskiego obrazu przybrała kostium zachodnioeuropejskiego średniowiecznego miasta. Jest otoczona masywnymi murami z wydatnymi bramami i basztami obronnymi. Miasto w murach tworzy gęsta zabudowa, widać strome dachy kryte dachówkami i charakterystyczne schodkowe szczyty domów. Otoczenie Jerozolimy jest zdecydowanie mniej reprezentacyjne, choć także i tutaj na pojedynczych wzniesieniach dostrzec można obronne zamki, klasztory i kościoły.
Przy dolnej krawędzi obrazu, na tle muru klęczy fundator malowidła, dominikanin, który obejmuje spojrzeniem panoramę miasta. W pobliżu ukazano trzech wędrowców w strojach pielgrzymich. Zdaniem badaczy motyw ten może stanowić pewną wskazówkę – zaproszenie do pielgrzymowania drogą Męki Pańskiej. Fundator niejako zachęca wiernych do podjęcia wysiłku przejścia drogi krzyżowej – jeśli nie dosłownie, to chociaż w formie duchowej, modlitewnej podróży. Do tego typu działań nawiązywał dominikanin z Ulm, Felix Fabri, który dwukrotnie, w 1480 i 1483 roku, pielgrzymował do Ziemii Świętej i stworzył opis Jerozolimy mający ułatwiać wiernym duchową podróż do świętych miejsc. Obraz z Torunia stanowił medium, które ją umożliwiało.

Biblia w malarstwie polskim, wyd. Dragon. Str. 206-207