Ukrzyżowanie ze św. Marią Magdaleną

Antoni Michalak

• 1958
• olej na płótnie, 175 x 110,5 cm
• Muzeum KUL w Lublinie

A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena.

J 19,25

W sztuce średniowiecznej Magdalena pojawia się wielokrotnie w rozbudowanych scenach ukrzyżowania, w których razem z innymi niewiastami towarzyszy Marii cierpiącej pod krzyżem. W XV-wiecznym malarstwie włoskim postać Marii Magdaleny, ekstatycznie obejmująca belkę krzyża i padająca przed nim na kolana, zaczyna się znacząco wyróżniać spośród osób zgromadzonych pod krzyżem. Magdalena stała się symbolem ludzi grzesznych, zbawionych przez ofiarę Chrystusa.
Martwy Chrystus wisi na krzyżu z głową opadającą na prawe ramię. Blade ciało okrywa przezroczysta tkanina zawiązana na końcach poziomej belki, która luźno opadając, odsłania klatkę piersiową Nazarejczyka. Tkanina, będąca rodzajem całunu, osłania jego nagość, w sensie metaforycznym stając się zasłoną tabernakulum przechowującego Ciało Chrystusa. Zbawiciel promieniuje jasnym blaskiem, który modeluje poszczególne partie ciała, rozświetla środkową część obrazu oraz postać Marii Magdaleny u stóp krzyża. Maria Magdalena, o długich blond lokach, w czerwonej sukni, ukazana jest jako pokutnica. Trudno oprzeć się wrażeniu, że w swym obrazie Michalak odwołuje się do słynnego Ukrzyżowania Masaccia, w którym Magdalena w krwistoczerwonej szacie, padając na kolana pod krzyżem, wykonuje gwałtowny gest ramionami. Michalak ukazuje jakby konsekwencję tego gestu, kolejną fazę ekspresyjnego ruchu.
Pokutująca Maria Magdalena staje się obrazem nawróconych grzeszników – wszystkich tych, za których Jezus oddał życie na krzyżu. Jest też wzorem postawy człowieka wobec Zbawiciela, która winna wyrażać się przylgnięciem do krzyża w świadomości winy istoty niegodnej tak wielkiej ofiary.
Scenę ukrzyżowania Antoni Michalak ukazał na tle nieco kubizującego w formie krajobrazu. Przestrzeń nieba i ziemi utrzymane są w tej samej tonacji, w której przeważają ciepłe brązy przechodzące w oranże. Temperatura barw ochładza się w środkowej partii tła, wraz z pojawieniem się w nim błękitów i zieleni. Strefę nieba wypełnia półkolisty łuk budzący skojarzenie z tęczą. Ten wymowny symbol, od czasów Noego oznaczający przymierze między Bogiem a ludźmi, wzbogaca obraz o kolejne treści i niejako zaznacza obecność starotestamentalnego Boga Ojca. Ofiara Chrystusa – ostatnia krwawa ofiara przebłagalna – zapoczątkowuje okres Nowego Przymierza Boga z człowiekiem.

Biblia w malarstwie polskim, wyd. Dragon. str. 260-261