Jan zwany Wielkim
- 1485
- skrzydło poliptyku olkuskiego w bazylice kolegiackiej św. Andrzeja w Olkuszu
Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie.
J 19,26-27
Przedstawienie krzyża Chrystusa wraz z towarzyszącymi mu Maryją i Janem jest jednym z najstarszych wariantów ikonograficznych ukrzyżowania. W scenie z poliptyku olkuskiego Matka Boża i umiłowany uczeń stoją pogrążeni w bólu. Chrystus, rozpięty na niskim krzyżu, ocieka krwią. Głowa spoczywa na prawym ramieniu, a twarz zastygła w bolesnym grymasie.
Maryja ukazana jest jako Matka Bolesna. W czarnej żałobnej szacie, z dłońmi skrzyżowanymi na piersiach, pochyla głowę i trzyma białą chustę sugerującą gest ocierania łez. Płacz matki po stracie dziecka jest podkreśleniem ludzkiego wymiaru sceny. Maryja przedstawiona jest jako współcierpiąca z ukrzyżowanym synem, będącym ciałem z jej ciała. Jan, odziany w czerwony płaszcz i zieloną szatę, boleśnie spogląda na Jezusa. Wolą Chrystusa Maryja stała się także jego matką – na nim ciąży obowiązek roztoczenia nad nią opieki po śmierci Mesjasza.
Tego typu wizerunki oprócz wymowy pasyjnej były również interpretowane eklezjologicznie. Maryja stojąca pod krzyżem, stając się według przykazania Jezusa matką Jana, rozumiana była jako Matka całego Kościoła – Mater Ecclesiae.
Biblia w malarstwie polskim, wyd. Dragon. str. 262-263
Najnowsze komentarze